सुनसरी । तराईका दलितमध्ये सबैभन्दा पिछडिएको समुदाय हो मुसहर । यो समुदाय शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी र सरकारी सेवा सुविधाको अवसरबाट बञ्चित छ । यो समुदायको मुख्य पेशा भनेकै अर्काको मजदुरी गर्नु हो ।
‘बालविवाह र चरम् गरिबीमा रहेका उनीहरूको स्वास्थ्य र शिक्षामा उचित पहुँच र सहभागिता छैन’ कोसी गाउँपालिका वडानम्बर ७ का वडाध्यक्ष लालदेव सदाले भने, ‘सरकारले दलित समुदायको उत्थान र विकासका लागि वार्षिक करोडौं रुपैयाँ खर्चिंदै आए पनि मुसहर समुदायले राज्यले दिएको सुविधा उपभोग गर्न पाएका छैनन् ।’
धार्मिक रूपमा बहिष्कृत, सामाजिक रूपमा अपहेलित, शैक्षिक रूपमा बञ्चित, भौगोलिक रूपमा कुण्ठित, भाषिक रूपमा अपमानित र मानसिकरूपमा दमित मुसहर समुदाय अब आफ्नो अधिकार मागेर नभई खोसेर लिन कम्मर कसेर लाग्नुपर्नेमा उनी जोड दिन्छन् । यतिबेला जिल्लामा राजनीतिक दल तथा उम्मेदवारहरू भोट माग्न व्यस्त रहेकोे अवस्थामा सुनसरीका मुसहर समुदाय भने निर्वाचनबारे बेखबरजस्तै छ ।
उनीहरू अहिलेसम्म कुनै राजनीतिक दलका नेता, कार्यकर्ता तथा उम्मेदवार गाउँमा भोट माग्न नआएको बताउँछन् । ‘चुनाव हुँदै छ भन्नेसम्म थाहा छ तर, किन र कसका लागि भन्ने अझै बुझेका छैनौं’–कोसी गाउँपालिका वडानम्बर ७ का चोलाई सदाले भने ।
निर्वाचन आयोगले तोकेको प्रतिनिधिसभा सदस्य र प्रदेशसभा सदस्य निर्वाचन आउन अब १४ दिन मात्र बाँकी छ । तर, यहाँका दलित बस्तीका मतदाताले चुनावको मेसो पाउन सकिरहेका छैनन् । ‘चुनावमा कसलाई र कसरी भोट हाल्ने केही बुझेका छैनौं’ मुसहर समुदायकी अगुवा महिला पार्वती मुखियाले भनिन्, ‘मङ्सिर ४ गते चुनाव हुँदै छ भन्ने थाहा छ, तर चुनावमा कसलाई र कसरी मत हाल्ने भन्ने थाहा छैन । भोट माग्न आउने नेताहरूले भनेअनुसार नै भोट हालौँला ।’
आफ्नै काममा व्यस्त रहेको अवस्थामा शनिबार दिउँसो कोसी गाउँपालिका– ७ स्थित मुसहर बस्तीमा भेटिएका स्थानीय ७० वर्षका खनाई सदाले भने, ‘चुनाव आउँदै छ, नेताहरूले जहाँ भन्छन्, त्यहीँ भोट हाल्ने त हो नि ।’ उनले आफूजस्तै अधिकांश मुसहर समुदायलाई यो चुनावमा क–कसलाई कसरी मत दिनुपर्छ भन्ने केही थाहा नभएको सुनाए । यसअघि सातवटा निर्वाचनमा मत खसालेको बताउने खनाई भन्छन्, ‘त्यतिखेर त सजिलो थियो, अब कसरी हाल्ने ? मैले केही बुझेको छैन, मत कसरी खसाल्ने भन्ने अझैसम्म कसैले सिकाएको पनि छैन ।’
उनले उम्मेदवारहरूले मत माग्न आउँदा सिकाउलान् भन्ने ठानेका रहेछन् । कोसी गाउँपालिकाको सुकुम्बासी बस्ती मात्रै होइन, जिल्लाका भोक्राहा नरसिंह, हरिनगर, देवानगञ्ज, गढी, बर्जु, इनरुवा नगरपालिका क्षेत्रमा बसोबास गर्ने दलित समुदायको अवस्था उस्तै छ । उनीहरू चुनाव हुँदै छ भन्नेबाहेक अरू कुरा जानकारी नरहेकोे बताउँछन् । चुनावमा कस्ता मानिसहरू उठ्छन् भन्ने जानकारी नपाएका उनीहरूमध्ये दलितहरूको उम्मेदवार हुन्छ भन्ने धेरैलाई सूचनासमेत छैन ।
देशमा ठूला राजनीतिक परिवर्तनका बावजुद मुसहर समुदाय नागरिकता प्राप्तिबाहेक अन्य सबै अधिकारबाट बञ्चित हुनुपरेको दाबी गर्दै मुसहर समुदायका अगुवा राधेश्याम सदाले सुरक्षादेखि वैकल्पिक पेशा, रोजगारीको ग्यारेन्टी, स्थायी बसोबास, खेती गरी खान पुग्ने जग्गा, शिक्षा, स्वास्थ्यलगायतका माग पूरा गर्न पहल गर्ने उम्मेदवारलाई आफूहरूले मतदान गर्ने योजना बनाएको बताए । ‘माछा मार्ने र मजदुरी गर्ने समुदायका रूपमा हामीलाई राज्य पक्षले हेर्ने गरेको छ’ उनले भने, ‘मुसहर समुदायले हालसम्म प्राप्त गरेको उपलब्धि भनेको नागरिकता प्राप्तिमात्रै हो भन्दा फरक पर्दैन ।’ त्यसो त अझै पनि कतिपय ज्येष्ठ नागरिकहरूले वृद्धभत्ता खाने बेला भइसक्दासमेत नागरिकता पाएका छैनन् ।
